MỘT SỐ GIẢI PHÁP CỦNG CỐ VÀ HỖ TRỢ VAI TRÒ CỦA NHTW TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY

+ Chớnh sỏch chit khu: Lói sut chit khu l lói sut m NHTW tớnh vi NHTM khi h mun vay tin. Thụng qua lói sut chit khu NHTW tỏc ng n lng d tr ca NHTM. Cỏc NHTM phi cõn i lói sut h s thu c mt khon cho vay biờn (cú tớnh n c nhng nguy c v chi phớ cú kiờn quan nu cú dũng tin mt rút ra bt thỡnh lỡnh v ln) vi lói sut chit khu. Mt lói sut chit khu cao hn lm tng phớ vay t NHTW, nh vy cỏc NHTM s vay chit khu ít hn, v t ú lm gim bt cú s tin v thu hp cung ng tin. Nu mt lói sut chit khu thp hn lm cho vay chit khu hp dn hn vi cỏc ngõn hng v khi lng vay s tng lờn, lm tng c s tin v tngcung ng tin t. Nhng iu kin d dng ca NHTW m theo ú nhng khon cho vay chit khu c cung cỏp cho cỏc ngõn hng c gi l ca s chit khu. NHTW cú th tỏc ng n khi lng vay chit khu bng hai cỏch: bng cỏch tỏc ng n giỏ c ca khon vay (lói sut chit khu) nh phn trờn ó trỡnh by hoc bng cỏch tỏc ng n s lng vay thụng qua vic NHTW qun lý ca s chit khu. Cỏc khon vay chit khu m NHTW cp cho cỏc NHTM cú ba loi: tớn dng iu chnh, tớn dng thi v, v tớn dng m rng. Tớn dng iu chnh, õy l loi tớn dng thụng dng nht, nhm giỳp cho cỏc ngõn hng gii quyt vn kh nng hon tr ngn hn do tin gi b tm thi rút ra. Tớn dng thi v c cp ỏp nhng ng nhu cu thi v ca mt s ít ngõn hng ang ngh v nhng vựng nụng nghip hot ng theo kiu thi v. Tớn dng m rng c cp cho cỏc NHTM b khú khn nghiờm trng v kh nng hon tr do tin gi b rút ra; thỡ khụng yờu cu hon tr nhanh chúng ngay. Nhng ngõn hng c cp loi tớn dng ny phi np mt bn ngh trỡnh by nhu cu vay tớn dng m rng v mt bn k hoch khụi phc li kh nng hon tr ca ngõn hng. Ngoi vic s dng lm mt cụng c nh hng n c s tin t v cung ng tin t, chit khu cũn quan trng ch nhm trỏnh khi nhng cn sp ti chớnh. Vai trũ quan trng nht ca NHTW l tr thnh ngi cho vay cuúi cựng, nú phi cung cp d tr cho ngõn hng khi cỏc ngõn hng b e do 11 phỏ sn, do ú ngn chn nhng cn sp ngõn hng v ti chớnh. S dng cụng c chit khu trỏnh nhng cn sp ti chớnh bng cỏch thc hin vai trũ ngi cho vay cui cựng l mt yờu cu cc k quan trng tin hnh chớnh sỏch tin t thnh cụng. Tuy nhiờn, mt vn ny sinh l nu mt ngõn hng bit c NHTW s cp cho mỡnh tớn dng chit khu khi ngõn hng gp khú khan thỡ nú dỏm mo him chp nhn nhiu ri ro hn vỡ tin rng NHTW s n gii quyt khú khn cho nó. Vai trũ ngi cho vay cui cựng ca NHTW to ra nh mt vn may ri v tinh thn. So vi cụng c nghip v th trng t do, vic s dng chớnh sỏch chit khu kim soỏt cung ng tin t hỡnh nh khụng cú hiu qu bng cỏc nghip v th trng tự do hon ton l s t do hnh ng ca NHTW trong khi khi lng cho vay chiờti sn khu li khụng nh vy. NHTW cú th thay i lói sut chit khu nhng khụng th bt cỏc ngõn hng phi i vay. Hn na cỏc nghip v th trng t do d dng c o ngc li hn l o ngc nhng thay i trong chớnh sỏch chit khu, vic can thip vo th trng m s c a chung hn k thut tỏi chit khu vỡ nú mm do hn. i vi cỏc nghip v tỏi chit khu, chớnh cỏc NHTW úng vai trũ b ng, do phi ỏp ng nhu cu hng ngy ca NHTW. Trong h thng th trng m, NHTW úng vai trũ ch ng bi vỡ chớnh NHTW yờu cu vn kh dng cho th trng tin t. Phng thc th trng m khụng ch cung cp vn kh dng cho cỏc NHTM trờn th trng tin t m cũn rỳt vn kh dng ra khi th trng tin t. iu ú giỳp NHTW kim soỏt tt hn lng vn kh dng ngõn hng v lói sut trờn th trng. Cng cn phi núi thờm rng, tuy hai cụng c trờn u cú nhng mt u nhc im riờng nhng chỳng u cú mc ớch l m bo tỏi cp vn ca NHTW cho NHTM. Ngoi hai cụng c trờn, NHTW cũn s dng cụng c l quy nh t l d tr bt buc (Rd) + D tr bt buc. T l d tr bt buc l t l ti thiu gia d tr tin mt vi cỏc khon ký gi m NHTW yờu cu NHTM phi duy trỡ. Khon d tr bt buc l khon tin d tr cn thit NHTM cú th ng phú vi nhng lung tin mt rút ra bt ng. 12 Nu mt khon d tr bt buc ang cú hiu lc, cỏc NHTM cú th gi lng tin mt cao hn d tr tin mt theo yờu cu nhng khụng c gi ít hn. Nu lng tin mt ca h gim xung xung thp hn lng bt buc, h phi vay tin mt ngay, thng l vay ca NHTW khụi phc li t l d tr bt buc Khi NHTW quy nh mt khon d tr bt buc cao hn t l d tr m cỏc ngõn hng thn trng phi duy trỡ trong bt k tỡnh hỡnh no thỡ hu qu ca nú l gim bt vic to ra nhng khon ký gi ca cỏc ngõn hng, lm gim giỏ tr ca tha s tin v gim lng cung tin i vi bt k c s tin bt nh no. Mt khon d tr bt buc cú tỏc dng nh mt khon thu ỏnh vo cỏc ngõn hng bng cỏch bt buc h phi duy trỡ mt khon d tr cao hn trong tng s cỏc khon cú di dng d tr ngõn hng v mt t l thp hn ca cỏc khon cho vay cú lói sut cao. H thng d tr bt buc to nờn mt mi quan h mỏy múc gia to tin do NHTM thc hin (bng vic lm xut hin tin gi) v nhu cõự tỏi cp vn ti NHTW. H thng ny rt mm do vỡ tu theo mc ớch ca chớnh sỏch tin t v tu theo mc vn kh dng ngõn hng, NHTW cú th iu chnh t l d tr bt buc. c bit, vic tng t l d tr bt buc cú th iu ho vn kh dng ngõn hng khi cú ngun thu ngoi t ln. H thng ny cú s cnh tranh gia cỏc ngõn hng bi vỡ nú ỏp dng khụng phõn bit mi ngõn hng trong ton h thng. Ba cụng c k trờn õy cú tỏc dng tng quỏt l kim soỏt khi lng cho vay ca ngõn hng, mc lói sut v khi lng tin t núi chung. Nhng ngõn hng trung gian cũn thoi mỏi ch cho ai vay tu s xột oỏn ca mỡnh, iu ú cú ngha l ba cụng c nờn cha nh hng n c cu tớn dng m ngõn hng trung gian cp cho khỏch hng. Nu NHTW khụng ỏp dng chớnh sỏch kim soỏt tớn dng, ngõn hng trung gian s ch hng vo nhng ni cú th thu c li nhun cao ít chỳ trng ti nhng ngnh cú hot ng li ích xó hi nhiu hn. Chớnh sỏch kim soỏt tớn dng s gii hn mc ti a cp cho nhng ngnh hot ng no c xem nh u tiờn, cn ym tr tớn dng mnh hn. Chớnh sỏch kim soỏt tớn dng gm hai ni dung chớnh l hn mc ti sn v qun lý lói sut. 13 CHNG II NGN HNG NH NC VIT NAM TRONG S CHUYN I T NN KINH T K HOCH HO TP TRUNG SANG NN KINH T TH TRNG Cể S QUN Lí CA NH NC 1. S cn thit phi xõy dng cỏc th ch ti chớnh hu hiu trong nn kinh t chuyn tip Qua qua trỡnh chuyn i t nn kinh t k hoch hoỏ tp trung sang nn kinh t th trng l ht sc khú khn v phc tp. Kinh t trong giai on chuyn tip cú khu vc kinh t t nhõn nh nhng phỏt trin rt nhanh v nhanh chúng v khu vc kinh t Nh nc ngy cng co li. Tuy nhiờn, phn ln cỏc trng hp kinh t t nhõn khụng xut hin ngay lp tc m dn theo thi gian v khu vc kinh t Nh nc cng khụng h cú biu hin mt ngay. Với s phỏt trin ca khu vc kinh t t nhõn, xõy dng c mt h thng ti chớnh vng chc, ly th trng lm cú s m bo cho cỏc thnh phn kinh t hot ngtt l mt vic lm ht sc cn thit. Trong quỏ trỡnh chuyn tip sang nn kinh t th trng cỏc nh ra quyt nh phi i mt vi nhng mõu thun gia cỏc mc tiờu ó ra; mc dự s chuyn i hng ti nn kinh t th trng hm ý rng Chớnh ph cn phi rỳt khi v trớ thng tr ca mỡnh trong nn kinh t nhng mt khỏc cng cn phi cú hot ng ca Chớnh ph gii quyt nhng nhim v mi sut hin. Mt trong s nhng nhim v ú l xõy dng mt h thng ti chớnh vng chc hu hiu, ly th trng lm c s, thc thi mt chớnh sỏch tin t cú hiu qu. Nhng nn kinh t ny thiu hu ht nhng t chc quan trng ca kinh t th trng, th trng cnh tranh cho cỏc nhõn t, cỏc hng hoỏ v dch v, mt h thng ti chớnh cnh tranh v c u t vn y , mt c cu phỏp lut v iu chnh nhm m bo cho h thng ti chớnh. Trong cỏc nn kinh t k hoch hoỏ tp trung trc õy, h thng ti chớnh u trng thỏi ti t. Ti chớnh hu nh ch úng vai trũ ghi chộp, lu gi th ng, trong khi vic phõn b cỏc ngun lc do chớnh k hoch tp trung kim soỏt Cỏc quyt nh tớn dng u ó c lờn k hoch trc. H thng ngõn hng b suy kit vỡ ngun vn thp, mt s lng ln cỏc khon n khụng hot ng ca cỏc quc doanh, cỏc khon cho vay giỏn tip tp trung theo khu vc a lý v khu vc ngnh, ngõn hng tit kim cú mng li chi nhỏnh nh bộ. 14 Hot ng kinh doanh ca ngõn hng hu nh khụng cú lói, c Nh nc bự l. Cỏc nh qun lý li cú rt ít kinh nghim trong vic ỏnh giỏ cỏc n xin vay, trong vic tớnh toỏn v gii quyt cỏc ri ro. Th trng c phn v th trng trỏi phiu thỡ hoc l khụng tn ti hoc l rt nh bộ v khụng linh hot trong vic chuyn i ra tin mt hoc trờn cú s trao i v cỏc doanh nghip ó to nờn mt mng li rng rỏi tớn dng gia cỏc hóng vi nhau. Nhng khú khn trờn õy t ra nhng yờu cu rt ln i vi h thng ti chớnh. Nh trờn ó nờu, xõy dng c mt h thng ti chớnh vng chc l vic lm cn thit song nú cng ũi hi chỳng ta luụn luụn phi thn trng trong tng bc i khụng vi vó v cú th dn n s b ca c nn kinh t. Cn phi nm vng nhng di sn li t nn kinh t k hoch hoỏ tp trung. Khụng nờn ỏp t t ngt vic kim ch tớn dng gt gao i vi cỏc doanh nghip, iu ny cú th gõy ra s pỏh sn hng lot cỏc doanh nghip. i vi quỏ trỡnh t nhõn hoỏ cỏc xớ nghip quc doanh, ti chớnh l - v cn phi l ch yu trong vic to iu kin chuyn quyn s hu t Nh nc sang khu vc t nhõn, m bo cho kt qu ca quỏ trỡnh t nhõn hoỏ s thay i thc s cỏch thc hot ng ca cỏc doanh nghip. Mt khỏc, vic xõy dng h thng ti chớnh cũn ph thuc vo tỡnh hỡnh ti chớnh thc t mi nc. Mi nc u cú nhng c im kinh t riờng bit, nhng thun li v khú khn khỏc nhau trong quỏ trỡnh phỏt trin do ú vn t ra l mi nc phi xỏc nh c rừ rng im no l im mnh, im no l im yu ca mỡnh t ú xỏc nh õu l im ch yu, õu l im th yu trong h thng ti chớnh. Chúng ta u thy rng con ng dn n s thnh cụng chớnh l xõy dng h thng ti chớnh hu hiu v vng chc, song iu ny khụng cú ngha l tin hnh ci t ng lot. u tiờn ti cao phi ginh cho vic ci t li khu vc ngõn hng . Trong nn kinh t th trng, ngõn hng l ngun cung cp vn cho hot ng ngn hn ca Cụng ty v a ra cỏc khon u t d chuyn i thnh tin mt m ngõn hng cú th lu gi chng t. Ngõn hng cng l ngun cung cp chớnh vn con ngui ó c o to trong vic ỏnh giỏ cỏc ri ro tớn dng v nh th to ra nn tng m bo cho vic phõn phi ngun ti lc mt cỏch cú hiu qu. Vic cung cp ti chớnh cú hiu qu s trc tip tỏc ng vo vic nõng cao hiu qu trong sn xut núi riờng v trong xó hi núi chung. 15 2. Vai trũ ca khu vc ngõn hng Một trong nhng th thỏch vi nhng nn kinh t k hoch tp trung trc õy chớnh l s phõn quyn trong vic phõn b ngun ti lc. Lý do hang u trong ng c kinh t nhm chuyn i sang c ch th trng l s nhn thc c rng k hoch hoỏ tp trung khụng a li s phõn phi vn cú hiu qu v vỡ th m cỏc ngun ti nguyờn vt cht khụng c s dng cú nng sut thp. V mt ny bn cht ca th trng l gim ti mc ti thiu nh hng ca cỏc nhõn t phi kinh t tỏc ng leen s phõn phi cỏc ngun ti nguyờn v cng chớnh nh ú m ci thin c hiu sut u t. Vn trng tõm phi quyt nh cỏi gỡ s thay th c ch k hoch hoỏ lm trung gian gia nhng thnh phn kinh t cú ngun ti chớnh thng d v nhng thnh phn kinh t khụng cú vn cung cp cho cụng vic u t ca mỡnh. Theo truyn thng, v trớ trung gian ny c thng tr bi khu vc ngõn hng. S cnh tranh gia cỏc ngõn hng vi nhau v vi cỏc hỡnh thc trung gian ngoi ngõn hng ó buc ngõn hng phi nõng cao s thnh tho trong vic ỏnh giỏ ri ro tớn dng v xỏc nh nhng khon u t cú li nht. Trong quỏ trỡnh thc hin iu ny cỏc ngõn hng ũi nhng ngun tin cú giỏ tr v c ngi cho vay v ngi vay tin. Trờn c s ỏnh giỏ cỏc ngun thụng tin ú ngõn hng s quyt nh la chn nhng khon u t cú l nht. Ngay c nhng nc cụng nghip phỏt trin, mc dự cú s phỏt trin v a dng ca nhiu t chc ti chớnh song vai trũ ch o ca khu vc ngõn hng i vi s phỏt trin ca nn kinh t l khụng th ph nhn c. nc ta trc õy thỡ sao ? do hu qu ca lm phỏt kộo di, bt ngun t nhng mt cõn i nghiờm trng trong nn kinh t quc dõn, thc trng hot ng tin t, tớn dng trong nhng nm 80 ht sc ri ren. Tin mt phỏt ra rt ln nm sau cao hn nm trc vi khi lng ln hn nhiu ln nhng vn khụng ỏp ng cho nhu cu sn xut v lu thụng hng hoỏ. Chc nng trung tõm tin mt ca ngõn hng b thu hp. Tin mt quay ngoi vũng kim soỏt ca ngõn hng vi tt c tỏc ng tiờu cc ca nú n i sụngs kinh t xó hi. Trong tớn dng, nht l tớn dng ngn hn, d n tng rt nhanh v dn thoỏt khi ngun vn huy ng. Tc tng tớn dng vt xa tc phỏt trin ca sn xut v lu thụng hng hoỏ. Cỏc chi nhỏnh ngõn hng c s ch bit cho vay, li hon ton vo vn ca NHTW bự p. Thit hi duy nht thuc v NHNN ngi i din cho Chớnh ph qun lý ngun vn ú. Hn na, chc 16